De GPS wandeltocht die ik op maandag 22 december 2008 tussen kasteel Doorwerth en de Hemelse Berg bij Oosterbeek heb gelopen heeft werkelijk alle soorten van landschappen voor de wandelaar in petto. Weidse uitzichten over het Rijndal en de Betuwe, heuvels, bossen, historische landgoederen, sprengenbeken, het kan allemaal niet op! En dat allemaal binnen een afstand van maar 12 km lopen. Precies lang genoeg voor een mooie wandeltocht in de korte periode van daglicht die de maand december de wandelaar te bieden heeft. Al eerder heb ik in deze schitterende omgeving gewandeld en als GPS tocht op de website geplaatst, zie 'De Hemelse Berg 19 km' klik hier. De wandeling begint in het dorpje Heveadorp. Het dorp is gesticht als woonkern voor de werknemers van de inmiddels verdwenen rubberfabriek de Heveafabriek. De Heveafabriek werd in 1915 in gebruik genomen. De rubberfabrikant Wilhelmi was een maatschappelijk bewogen ondernemer. Hij besteedde veel tijd en geld aan een goede huisvesting van zijn arbeiders en bouwde om die reden 83 woningen voor de arbeiders en 14 woningen voor het hogere personeel. De meeste van deze huizen zijn gebouwd in Engelse landhuisstijl met een rieten dak. Ook nu nog zijn deze huizen met de zeer opvallende rieten daken beeldbepalend voor het aanzicht van, en de sfeer in, het dorp. Een gepaste omgeving om deze mooie wandeltocht aan te vangen.
Direct vanaf de Beeklaan, die voorzien is van ruime parkeerstroken waar je de auto goed kwijt kunt, eerst omlaag over een beekje heen, waarna je via een helling omhoog de Valkeniersbossen binnen loopt. Dat klimmen en dalen zal heel de verdere wandeltocht, van het begin tot eind, je kuitspieren stevig bezig gaan houden. Het wandelpad, wat halverwege langs de helling van een heuvel loopt, voert je langs oude scheef gegroeide knoestige bomen. Na zo'n 500 m wandelen door het bos kom je uit op de heuvelrand langs de Nederrijn. Je oog wordt verwend met prachtige uitzichten over de laag gelegen, in het zonlicht glinsterende, rivier en het Betuwse landschap. De steile hellingen van de zuidelijke Veluwerand zijn gevormd tijdens de ijstijd. Door eeuwenlange erosie van de Rijn, die hier als het ware tegen de stuwrand aanstroomt. Het hoog gelegen wandelpad volgt een tijd lang de heuvelrand. Bij het restaurant Westerbouwing gaat het weer omlaag. Helaas is dit restaurant, met een prachtig uitzicht over het Rijndal, alleen maar op zondag geopend. Na een klein stukje wandelen op een oud klinkerpaadje langs de Veerweg gaat de route verder over het Kerkpad. Dit is een smal prachtig gelegen voetpad, langs de rand van de naar het water aflopende uiterwaarden van de Nederrijn. Echt een pad in een mooie omgeving, zoals je vooraf in gedachten een voorstelling maakt, hoe een historisch kerkpad er uit zou moeten zien. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog is hier in deze streek hard gevochten. Via een informatiepaneel langs het pad kan je hier meer over te weten komen.
Het kerkpad eindigt, hoe kan het ook anders met zo'n naam, bij de Oude Kerk Oosterbeek. Dit kerkje is al duizend jaar oud. Het is schitterend gelegen, zo aan de rand van de uiterwaarden. Ik heb er speciaal een extra ommetje door de uiterwaarden voor gemaakt om het kerkje op zijn mooist op de foto te kunnen zetten. De route loopt na het kerkje, over smalle voetpaden door Oosterbeek, de landgoederen Hoog Oorsprong en Zilverberg in. Je wandelt hier langs een paar idyllisch, temidden van een parkbos, gelegen vijvers. Daarna gaat het verder omhoog, de hemelse sferen van de Hemelse Berg in. Op de Hemelse Berg staat een monumentale stenen zuil, als de as van een wagenwiel. Vier brede beukenlanen komen als de spaken van het wiel hier op uit. Je kunt boven op de Hemelse Berg, naar alle kanten via de zichtlijnen van de omlaag lopende brede lanen, van een 'hemels' uitzicht genieten. Zo moet de vroegere architect van het parkbos dat ook hebben gewild. Na de Hemelse Berg gaat de route door het bos naar beneden om uit te komen bij een sprengenbeek. Heel leuk om langs zo'n snel stromend beekje met zijn watervalletjes te wandelen. Daarna loopt het wandelpad langs het hek van een sterk omlaag glooiend weiland verder. Beneden je zie je Oosterbeek liggen en wat verder weg de Rijn en de Betuwe. Een paar banken bij het hek liggen lekker in de winterzon en waren allemaal door wandelaars bezet.
Na het oversteken van een verharde weg volgt eerst een stuk wandelen door een donker geheimzinnig bos. Het gaat nu weer omhoog. De kuitspieren hebben het tijdens deze wandeling zwaar en moeten extra hard werken. De Valkeniersbossen komen weer in het zicht. Het bospad komt via een dalletje met een traag stromende beek in Heveadorp uit. De route gaat voor een klein stukje door het dorp. Let eens op de aparte rijtjeshuizen met rieten daken waar je langs loopt. Dat zijn de karakteristieke arbeiderswoningen van de vroegere Nederlandse Rubberfabriek Hevea. Ik heb hier al in het begin van het wandelverslag over geschreven. Vlak voor de oorlog werkten er wel vijftienhonderd mensen in de fabriek, zowel ouders als hun kinderen. De leiding van de fabriek liet huizen bouwen voor zijn personeel en financierde het bloeiende verenigingsleven in het dorp. Iedereen was aangesloten op licht, riool en de fabrieksradio. Dan moest je als inwoner niet zeuren als de fabriek om twaalf uur 's nachts het licht uitdeed. Of als de radio telkens werd onderbroken voor bedrijfsmededelingen.
Na het dorp ben je direct weer midden in de natuur terug. Het gaat voor de verandering weer eens omhoog. Midden op een kruispunt van wegen staat een grote, met ornamenten versierde, gietijzeren paal met een wegwijzer. De wandeling volg de richting die door de wegwijzer wordt aangegeven als de Italiaanse weg. Maar voor dat de Italiaanse weg wordt bereikt loop je eerst een stuk over een schitterende, op de rand van de heuvelrug gelegen, slingerende bosweg. Het is hier het echte onvervalste wandelgenieten! Ik lette wel goed op de mooie natuur rondom mij, maar niet zo goed op de GPS ontvanger, zo dat ik op een gegeven moment, halverwege de heuvelrug omlaag, tot de ontdekking kwam dat ik fout zat. Zuchtend en steunend, met protesterende kuitspieren, dan maar weer de steile heling omhoog! De route loopt langs een smalle stenen boogbrug, versierd met zwerfstenen uit de ijstijd. De brug is een overblijfsel van de parkversierselen van het vroegere landgoed Duno. Dan wordt de Italiaanseweg bereikt.
De Italiaanseweg is in 1848 door de toenmalige eigenaar van landgoed Duno, baron van Brakel, aangelegd. Aan beide kanten van de weg zijn inlandse eiken geplant, waarbij toen al zorgvuldig rekening gehouden is met de beuken die daar stonden: de weg is langs de beuken gelegd. Deze bomen zijn nu rond de 250 jaar oud. Baron van Brakel heeft de weg de Italiaanseweg gedoopt omdat hij met haarspeldbochten langs de berghelling loopt, zoals ook bij veel wegen in Italië het geval is. Je kunt hier confortabel lopen, paardrijden en fietsen, zoals ik onderweg in deze volgorde kon waarnemen. De weg is bestraat met ouderwetse klinkers. De paardenhoeven maken een ouderwets kneuterig aandoenend geluid op de straatklinkers van de Italiaanseweg. Je passeert even verder op een oude ijskelder, een voorloper van de koelkast. In de 17de eeuw waren de winters over het algemeen veel strenger dan tegenwoordig, waardoor ‘s winters veel ijs beschikbaar was. Het ijs werd uit de slotgracht van kasteel Doorwerth gezaagd en naar de ijskelder gebracht, waar het voor koeling diende. Momenteel doet de ijskelder dienst als overwinteringsplaats van diverse vleermuissoorten.
Na het wandelgenieten op de Italiaanseweg komt de route uit bij het machtige kasteel Doorwerth. De eerste vermelding van dit kasteel dateert uit 1260, het is dus middeleeuws. Waarschijnlijk was het toen nog niet van steen, maar van hout. Het werd gebouwd op een eilandje in de Rijn. Voor vijanden was het moeilijk bereikbaar en moeilijk te veroveren. De Rijn was in de middeleeuwen al een drukke rivier. Er werd veel handelswaar vervoerd over het water. Vanuit het kasteel kon je makkelijk in de gaten houden wie er langs kwam. Veel boten voeren langs het kasteel. Dat bracht de kasteelheer op het idee om tol te heffen. De schippers moesten geld betalen als zij voorbij het kasteel wilden varen. Zo bracht de rivier geld op voor de kasteelheer. In 1260 is het houten kasteel belegerd door de troepen van de bisschop van Utrecht en in brand gestoken. Hendric van Dorenweerd heeft ongeveer twintig jaar later een stenen kasteel gebouwd op dezelfde plek. In deze tijd van de middeleeuwen had men ontdekt hoe je stenen kon bakken van klei. Deze klei was in de omgeving van het kasteel volop te vinden. Waarschijnlijk zijn de stenen voor het kasteel in steenovens gebakken die vlak bij het kasteel lagen. De stenen noemde men kloostermoppen. Het kasteel is niet in een keer gebouwd. Door de eeuwen heen zijn er verschillende keren stukken aangebouwd en veranderd. Zo heeft men in de 14de eeuw een deel aan het kasteel gebouwd dat anderhalve meter hoger ligt dan de rest. Ze hebben dit gedaan omdat bij hoog water van de Rijn, de kelder volstroomde. En dat komt nog steeds voor. Na de verwoesting van het kasteel in de Tweede Wereldoorlog, en een restauratie periode die 37 jaar heeft geduurd, staat het kasteel sinds 1993 weer in prachtige volle dominantie te schitteren in de uiterwaarden van de Rijn.
De belangrijkste functie van kasteel Doorwerth in de middeleeuwen was de bescherming tegen aanvallen van de vijand. Het kasteel beschermde niet alleen de bewoners, maar ook de mensen die in de omgeving woonden. De kasteelheren van Doorwerth waren machtig. Het kasteel was het centrum van bestuur en rechtspraak. Als je vanuit het westen het kasteel naderde, zag je op de heuvel een galg staan. Je wist dan meteen dat je jezelf goed moest gedragen, want op dit terrein spraken de heren van Doorwerth recht. Zij konden iemand veroordelen tot gevangenisstraf. Het kasteel had een gevangenis met een ‘spijkercel’. In deze cel zat een plafond met spijkers dat je in de hoogte kon verstellen. Als een gevangene lastig was, liet je het spijkerplafond zakken! Zo had de gevangene veel minder ruimte en moest hij zich wel koest houden. In het verleden wisten ze echt wel hoe ze onruststokers klein konden krijgen! Nu kun je deze cel nog bezichtigen in het kasteelmuseum. In het kasteel krijg je ook een goed beeld van hoe de mensen vroeger woonden en leefden. Daarnaast zijn er in kasteel Doorwerth nog twee andere musea te bezichtigen. Het Nederlands Jachtmuseum en het museum Veluwezoom. Regelmatig zijn er in en om het kasteel evenementen of kindervoorstellingen. Het begon op deze winterse namiddag al te schemeren. Het was tijd om afscheid van het imposante kasteel te nemen en snel weer terug te lopen naar de geparkeerde auto in Heveadorp. Ik heb bijzonder van deze gevarieerde wandeling genoten. De lengte is maar 12 km maar ik heb er toch de hele dag over gedaan. Steeds maar weer stoppen om foto's of een video te maken en de vele informatiepanelen onderweg bestuderen. Deze wandelroute is een echte aanrader voor de wintermaanden!
Direct vanaf de Beeklaan, die voorzien is van ruime parkeerstroken waar je de auto goed kwijt kunt, eerst omlaag over een beekje heen, waarna je via een helling omhoog de Valkeniersbossen binnen loopt. Dat klimmen en dalen zal heel de verdere wandeltocht, van het begin tot eind, je kuitspieren stevig bezig gaan houden. Het wandelpad, wat halverwege langs de helling van een heuvel loopt, voert je langs oude scheef gegroeide knoestige bomen. Na zo'n 500 m wandelen door het bos kom je uit op de heuvelrand langs de Nederrijn. Je oog wordt verwend met prachtige uitzichten over de laag gelegen, in het zonlicht glinsterende, rivier en het Betuwse landschap. De steile hellingen van de zuidelijke Veluwerand zijn gevormd tijdens de ijstijd. Door eeuwenlange erosie van de Rijn, die hier als het ware tegen de stuwrand aanstroomt. Het hoog gelegen wandelpad volgt een tijd lang de heuvelrand. Bij het restaurant Westerbouwing gaat het weer omlaag. Helaas is dit restaurant, met een prachtig uitzicht over het Rijndal, alleen maar op zondag geopend. Na een klein stukje wandelen op een oud klinkerpaadje langs de Veerweg gaat de route verder over het Kerkpad. Dit is een smal prachtig gelegen voetpad, langs de rand van de naar het water aflopende uiterwaarden van de Nederrijn. Echt een pad in een mooie omgeving, zoals je vooraf in gedachten een voorstelling maakt, hoe een historisch kerkpad er uit zou moeten zien. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog is hier in deze streek hard gevochten. Via een informatiepaneel langs het pad kan je hier meer over te weten komen.
Het kerkpad eindigt, hoe kan het ook anders met zo'n naam, bij de Oude Kerk Oosterbeek. Dit kerkje is al duizend jaar oud. Het is schitterend gelegen, zo aan de rand van de uiterwaarden. Ik heb er speciaal een extra ommetje door de uiterwaarden voor gemaakt om het kerkje op zijn mooist op de foto te kunnen zetten. De route loopt na het kerkje, over smalle voetpaden door Oosterbeek, de landgoederen Hoog Oorsprong en Zilverberg in. Je wandelt hier langs een paar idyllisch, temidden van een parkbos, gelegen vijvers. Daarna gaat het verder omhoog, de hemelse sferen van de Hemelse Berg in. Op de Hemelse Berg staat een monumentale stenen zuil, als de as van een wagenwiel. Vier brede beukenlanen komen als de spaken van het wiel hier op uit. Je kunt boven op de Hemelse Berg, naar alle kanten via de zichtlijnen van de omlaag lopende brede lanen, van een 'hemels' uitzicht genieten. Zo moet de vroegere architect van het parkbos dat ook hebben gewild. Na de Hemelse Berg gaat de route door het bos naar beneden om uit te komen bij een sprengenbeek. Heel leuk om langs zo'n snel stromend beekje met zijn watervalletjes te wandelen. Daarna loopt het wandelpad langs het hek van een sterk omlaag glooiend weiland verder. Beneden je zie je Oosterbeek liggen en wat verder weg de Rijn en de Betuwe. Een paar banken bij het hek liggen lekker in de winterzon en waren allemaal door wandelaars bezet.
Na het oversteken van een verharde weg volgt eerst een stuk wandelen door een donker geheimzinnig bos. Het gaat nu weer omhoog. De kuitspieren hebben het tijdens deze wandeling zwaar en moeten extra hard werken. De Valkeniersbossen komen weer in het zicht. Het bospad komt via een dalletje met een traag stromende beek in Heveadorp uit. De route gaat voor een klein stukje door het dorp. Let eens op de aparte rijtjeshuizen met rieten daken waar je langs loopt. Dat zijn de karakteristieke arbeiderswoningen van de vroegere Nederlandse Rubberfabriek Hevea. Ik heb hier al in het begin van het wandelverslag over geschreven. Vlak voor de oorlog werkten er wel vijftienhonderd mensen in de fabriek, zowel ouders als hun kinderen. De leiding van de fabriek liet huizen bouwen voor zijn personeel en financierde het bloeiende verenigingsleven in het dorp. Iedereen was aangesloten op licht, riool en de fabrieksradio. Dan moest je als inwoner niet zeuren als de fabriek om twaalf uur 's nachts het licht uitdeed. Of als de radio telkens werd onderbroken voor bedrijfsmededelingen.
Na het dorp ben je direct weer midden in de natuur terug. Het gaat voor de verandering weer eens omhoog. Midden op een kruispunt van wegen staat een grote, met ornamenten versierde, gietijzeren paal met een wegwijzer. De wandeling volg de richting die door de wegwijzer wordt aangegeven als de Italiaanse weg. Maar voor dat de Italiaanse weg wordt bereikt loop je eerst een stuk over een schitterende, op de rand van de heuvelrug gelegen, slingerende bosweg. Het is hier het echte onvervalste wandelgenieten! Ik lette wel goed op de mooie natuur rondom mij, maar niet zo goed op de GPS ontvanger, zo dat ik op een gegeven moment, halverwege de heuvelrug omlaag, tot de ontdekking kwam dat ik fout zat. Zuchtend en steunend, met protesterende kuitspieren, dan maar weer de steile heling omhoog! De route loopt langs een smalle stenen boogbrug, versierd met zwerfstenen uit de ijstijd. De brug is een overblijfsel van de parkversierselen van het vroegere landgoed Duno. Dan wordt de Italiaanseweg bereikt.
De Italiaanseweg is in 1848 door de toenmalige eigenaar van landgoed Duno, baron van Brakel, aangelegd. Aan beide kanten van de weg zijn inlandse eiken geplant, waarbij toen al zorgvuldig rekening gehouden is met de beuken die daar stonden: de weg is langs de beuken gelegd. Deze bomen zijn nu rond de 250 jaar oud. Baron van Brakel heeft de weg de Italiaanseweg gedoopt omdat hij met haarspeldbochten langs de berghelling loopt, zoals ook bij veel wegen in Italië het geval is. Je kunt hier confortabel lopen, paardrijden en fietsen, zoals ik onderweg in deze volgorde kon waarnemen. De weg is bestraat met ouderwetse klinkers. De paardenhoeven maken een ouderwets kneuterig aandoenend geluid op de straatklinkers van de Italiaanseweg. Je passeert even verder op een oude ijskelder, een voorloper van de koelkast. In de 17de eeuw waren de winters over het algemeen veel strenger dan tegenwoordig, waardoor ‘s winters veel ijs beschikbaar was. Het ijs werd uit de slotgracht van kasteel Doorwerth gezaagd en naar de ijskelder gebracht, waar het voor koeling diende. Momenteel doet de ijskelder dienst als overwinteringsplaats van diverse vleermuissoorten.
Na het wandelgenieten op de Italiaanseweg komt de route uit bij het machtige kasteel Doorwerth. De eerste vermelding van dit kasteel dateert uit 1260, het is dus middeleeuws. Waarschijnlijk was het toen nog niet van steen, maar van hout. Het werd gebouwd op een eilandje in de Rijn. Voor vijanden was het moeilijk bereikbaar en moeilijk te veroveren. De Rijn was in de middeleeuwen al een drukke rivier. Er werd veel handelswaar vervoerd over het water. Vanuit het kasteel kon je makkelijk in de gaten houden wie er langs kwam. Veel boten voeren langs het kasteel. Dat bracht de kasteelheer op het idee om tol te heffen. De schippers moesten geld betalen als zij voorbij het kasteel wilden varen. Zo bracht de rivier geld op voor de kasteelheer. In 1260 is het houten kasteel belegerd door de troepen van de bisschop van Utrecht en in brand gestoken. Hendric van Dorenweerd heeft ongeveer twintig jaar later een stenen kasteel gebouwd op dezelfde plek. In deze tijd van de middeleeuwen had men ontdekt hoe je stenen kon bakken van klei. Deze klei was in de omgeving van het kasteel volop te vinden. Waarschijnlijk zijn de stenen voor het kasteel in steenovens gebakken die vlak bij het kasteel lagen. De stenen noemde men kloostermoppen. Het kasteel is niet in een keer gebouwd. Door de eeuwen heen zijn er verschillende keren stukken aangebouwd en veranderd. Zo heeft men in de 14de eeuw een deel aan het kasteel gebouwd dat anderhalve meter hoger ligt dan de rest. Ze hebben dit gedaan omdat bij hoog water van de Rijn, de kelder volstroomde. En dat komt nog steeds voor. Na de verwoesting van het kasteel in de Tweede Wereldoorlog, en een restauratie periode die 37 jaar heeft geduurd, staat het kasteel sinds 1993 weer in prachtige volle dominantie te schitteren in de uiterwaarden van de Rijn.
De belangrijkste functie van kasteel Doorwerth in de middeleeuwen was de bescherming tegen aanvallen van de vijand. Het kasteel beschermde niet alleen de bewoners, maar ook de mensen die in de omgeving woonden. De kasteelheren van Doorwerth waren machtig. Het kasteel was het centrum van bestuur en rechtspraak. Als je vanuit het westen het kasteel naderde, zag je op de heuvel een galg staan. Je wist dan meteen dat je jezelf goed moest gedragen, want op dit terrein spraken de heren van Doorwerth recht. Zij konden iemand veroordelen tot gevangenisstraf. Het kasteel had een gevangenis met een ‘spijkercel’. In deze cel zat een plafond met spijkers dat je in de hoogte kon verstellen. Als een gevangene lastig was, liet je het spijkerplafond zakken! Zo had de gevangene veel minder ruimte en moest hij zich wel koest houden. In het verleden wisten ze echt wel hoe ze onruststokers klein konden krijgen! Nu kun je deze cel nog bezichtigen in het kasteelmuseum. In het kasteel krijg je ook een goed beeld van hoe de mensen vroeger woonden en leefden. Daarnaast zijn er in kasteel Doorwerth nog twee andere musea te bezichtigen. Het Nederlands Jachtmuseum en het museum Veluwezoom. Regelmatig zijn er in en om het kasteel evenementen of kindervoorstellingen. Het begon op deze winterse namiddag al te schemeren. Het was tijd om afscheid van het imposante kasteel te nemen en snel weer terug te lopen naar de geparkeerde auto in Heveadorp. Ik heb bijzonder van deze gevarieerde wandeling genoten. De lengte is maar 12 km maar ik heb er toch de hele dag over gedaan. Steeds maar weer stoppen om foto's of een video te maken en de vele informatiepanelen onderweg bestuderen. Deze wandelroute is een echte aanrader voor de wintermaanden!
Naar de webpagina van de GPS wandeling klik hier
Meer wandelingen op de website http://www.jvanderperk.nl/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten