Ik was niet de enige GPS wandelaar die zich op het kleine parkeerterrein van het Brabants Landschap bij herberg De Schutskuil langs de Oude Grintweg bij Goirle zich klaar maakte voor een mooie wandeltocht door het landschapreservaat De Mortelen. Het was op deze dinsdag 17 maart 2009 prachtig voorjaarsweer. Echt een heerlijke dag om eens een stevige wandeltoch door een mooi natuurgebied te gaan maken. De andere wandelaar op het parkeerterreintje doorliep het zelfde ritueel, wat ik ook altijd volg. Eerst de wandelschoenen aantrekken, de GPS ontvanger instellen en een foto maken, voor thuis bij de PC, van het informatiepaneel met een plattegrond van de omgeving vol wandelsuggesties van het Brabants Landschap. Wellicht was het een collega van een andere wandelwebsite met GPS wandelingen, die er vandaag in De Mortelen op uittrok. Ik wachtte geduldig tot mijn wandelcollega klaar was met het fotograferen, zodat ik op mijn beurt het paneel op de foto kon vastleggen. Ik had begin september 2006 al eerder eens een korte wandeling door De Mortelen gemaakt klik hier Ik vond dit gebied toen zo mooi dat ik al langer van plan was hier weer eens te gaan wandelen. Het gebied is niet zo uitgestrekt, zodat ik noodgedwongen ook een gedeelte van de eerder gelopen route in deze nieuwe GPS track heb opgenomen. Ik heb wel het gedeelte van de oude route omgekeerd zodat de wandeling daardoor weer helemaal nieuw aandoet.
De Mortelen vormt met 1074 hectare het grootste landschapsreservaat van Noord-Brabant en één van de grotere in Nederland. Door de overvloedige aanwezigheid van water kent de Mortelen planten- en dierensoorten die in de omgeving nauwelijks voorkomen. Dat moerasachtige landschap (mortelen betekent slijk) is te danken aan een leemlaag van ongeveer een meter dik die zich niet ver onder de oppervlakte bevindt. Deze vaste laag voorkomt dat het grondwater snel kan wegzakken in de bodem, zodat de grondwaterstand van nature hoog blijft. Daarnaast heeft het gebied een bijzondere hydrologische relatie met de landerijen aan de zuidkant, tot aan de Oirschotse Heide toe. Het grondwater dat zich daar verzamelt, sijpelt langzaam richting de Mortelen. Daar botst het tegen de schuin aflopende leemlaag en wordt daar uiteindelijk met veel kracht doorheen geperst. Zo verschijnt het als kwelwater aan de oppervlakte van de Mortelen, verrijkt met mineralen die ten goede komen aan de plantengroei. Door deze leemplaat is het gebied al eeuwenlang veel natter dan de omliggende natuurgebieden, waardoor de natuur hier een heel eigen weg heeft kunnen volgen. Het gebied is daardoor ook gespaard gebleven van grootschalige ontginningen en de ruilverkaveling in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw. Gevolg: kleine, bijna schilderachtige agrarische percelen met veel bossen, bosjes, houtwallen, boomrijen, weitjes en akkertjes. Een stukje Brabant zoals het vroeger was. In de bloemrijke graslanden staan soorten als knolsteenbreek en koekoeksbloem, in de schraalste velden zelfs brede en gevlekte orchis en Spaanse ruiter. Het oude "boerengebruiksbos" wordt kleinschalig beheerd (periodiek gekapt), wat gunstig uitpakt voor planten als slanke sleutelbloem en eenbes en voor vlinders als gehakkelde aurelia en kleine ijsvogelvlinder. De Mortel wordt in noord-zuidrichting ruwweg in tweeën verdeeld door de Lopensestraat, die zich op een hoge zandrug bevindt. Ten westen van deze weg, die al in de Middeleeuwen bestond, vinden we een venige grondsoort. Aan de oostkant komt het leem op veel plaatsen aan de oppervlakte. Hier treffen we de kleine, beplante dammetjes aan die ook wel rabatten of bedjes worden genoemd. Dit is een vorm van ontginning die 1645 per decreet werd voorgeschreven door stadhouder Frederik Hendrik.
Het eerste stuk van de wandeling gaat door een bos over een slingerende onverharde weg. Aan de rechterzijde van de wandelweg is een strook bos gekapt. Dat maakt het wandelen hier een heel stuk mooier. Je krijgt al direct een goede indruk van het prachtige open landschap, waar je de rest van de dag door heen zal lopen. Goed zichtbaar is dat het hier ook behoorlijk vochtig kan zijn. In natte perioden kan je De Mortelen dan ook alleen maar met goede waterdichte wandelschoenen betreden. Vandaag viel het echter wel mee. In dit stuk bos hoorde ik voortdurend het geklop van spechten. Vroeger dacht ik dat de vogels tegen de stam klopten voor een smakelijk maaltje, om op deze wijze insecten te voorschijn te laten komen. Nu weet ik echter beter, het is een manier van communiceren tussen de eksters onderling. Maar niet alleen de eksters zijn druk in de weer met het afbakenen van hun territorium en het verleiden van vrouwtjes. Alle vogels in het bos maken luidkeels hun aanwezigheid kenbaar. Een paar vinken waren zo druk bezig met elkaar dat ze mij kennelijk voor een boom aanzagen en bijna op mijn hoofd wilden landen. Het ontluikende voorjaar is toch iedere keer weer een prachtige tijd om in de natuur te zijn. De wandeling voert door landgoed Heerenbeek. Het mooie witte landhuis, voorzien van kasteeltorens op de hoeken, stamt uit 1864 en ligt te midden van het park te pronken in het heldere zonlicht. Het park wordt gedomineerd door een opvallende karartistieke oude grote knoestige boom.
Ik had ondertussen honger van het wandelen gekregen en zag een confortabele bank bij een mooi uitzichtpunt staan. Tijd voor een stop om de inwendige mens te versterken. Een echtpaar dook achter mij vanuit het bos op. Ik had niet gezien dat hier een smal pad het natte loofbos in loopt. Het waren bewoners uit de buurt en kennen hier de weg op hun duimpje, zo vertelde ze mij. Sinds een tijdje hebben ze zich aangesloten bij een vogelcursus. Ze liepen beiden met een grote verrekijker ze sjouwen. Het viel niet mee om al de verschillende vogels, die ze nu vandaag hoorden, uit elkaar te houden. Dat kon ik mij goed voorstellen, want het was een kabaal van je welste in het voorjaarsbos. In de verte zag ik de GPS wandelaar, die van het parkeerterrein vroeg in de ochtend, vanuit een ander diep verscholen bospad te voorschijn komen. Dat moet wel een hele mooie GPS route worden, die hij door De Mortelen aan het uitzetten is! Ik zal toch eens de komende dagen de bekende grotere wandelwebsites op internet in de gaten houden. Het is werkelijk heerlijk om over de kronkelende paden langs deze kleine weilandjes, diep verscholen tussen de houtwallen en strookjes bos, in De Mortelen te wandelen! Het Brabantse Landschap op zijn mooist! Het is vandaag echt een wandeldag van het grote heerlijke genieten.
De wandeling gaat nu een stukje verder over een verharde weg. De landschappen rondom blijven even adembenemend mooi en kleinschalig. Veel verkeer is hier niet zo dat je ongestoord kan blijven genieten van de mooie omgeving. Na circa zevenhonderd meter slaat de route rechtsaf en gaat het over een onverharde landweg dwars door de weilanden verder. De weg is omzoomd met hoge populieren. Het hout van populieren werd vroeger veel gebruikt om klompen van te maken. In het in de buurt gelegen plaatsje Liempde vind je nog een enkele klompenmakerij, waarbij de klompen als werkvoorraad schilderachtig hoog tegen de muur van de klompenfabriek opgestapeld liggen. De wandelroute gaat door een klaphek heen en loopt dan door een weiland verder. Halverwege het weiland ligt een grote diepe waterpoel. Wat een afwisseling in het landschap toch voortdurend! Je komt daarna op het einde van het weiland uit op een werkschuur van het Brabantse Landschap. Bij de schuur is een picknickbank, een informatiepaneel, en een parkeerkeerterreintje, gelegen. Aan de picknicktafel heb ik weer even lekker plaatsgenomen om uit te rusten en een broodje te eten. De parkeerplaats vormt een goede alternatieve startplaats, als je onderweg tijdens het wandelen graag wat in een restaurant zou willen gebruiken. Als je hier vandaan begint met lopen kom je halverwege de wandelroute langs Herberg De Schutskuil, voorzien van een zonnig terras, tapbier en een uitgebreide lunch- en dinerkaart.
Na de werkschuur van het Brabants Landschap gaat de route weer via een klaphek een weiland binnen. Het is heel leuk om zo zonder pad dwars door een weiland te mogen struinen. Het doet avondtuurlijk aan. Avondtuurlijk is ook de grote modderplas aan het einde van het weiland. Koeien hebben er hier maar een bende van gemaakt! Je moet je heel zorgvuldig vlak lang prikkeldraad en bramenstruiken voortbewegen om niet diep in de modder weg te zakken! Met een beetje beleid lukt dat echter prima. Wat verder op heb ik een beetje rond gedwaald om de omgeving en de paden beter te verkennen. Het nadeel van een topografische kaart is dat de actuele situatie niet wordt weergegeven. Op de kaart aangegeven paden kunnen intussen volledig zijn dichtgegroeid of verdwenen. In natuurgebieden kunnen ondertussen nieuwe paden zijn verschenen, die nog niet op de kaart staan aangegeven. Ik loop daardoor tijdens het controleren van de uitgezette wandeling meer kilometers, dan als de GPS track uiteindelijk op de website telt. Dat brengt mij wel op de meest mooie plekjes, en soms loopt er inderdaad een prachtig nieuw natuurpad dwars door een vergeten weilandje, of langs een rustieke houtwal. Je ziet aan de bolle akkers dat het hier in De Mortelen om een heel oud cultuurlandschap gaat en dat het door het eeuwenlang opbrengen van mest uit schapen en koeienstallen zijn huidige bolle karakter heeft gekregen.
Na een klein stukje verharde weg gaat de wandeling door een nat broekbos verder. Water vind je hier nu in De Mortelen genoeg. Een aantal jaren terug stond het in De Mortelen er echter slecht voor. Het gebied dreigde te verdrogen. De grondwaterstand was sterk gedaald. Door het nemen van een aantal maatregelen is dit weer rechtgetrokken. De streek beschikt weer over voldoende water om de bloemen, planten en dieren, die van een hoge grondwaterstand afhankelijk zijn, in stand te houden. Op een gegeven moment wordt de drukke Oude Grintweg overgestoken. Ook hier heb ik daarna weer even gedwaald. Ik vond een nieuwe route die mooier was dan de gene die ik vooraf thuis op de digitale topografische kaart had uitgezet. Wandelaars na mij, die in hun GPS apparaat gebruik maken van de GPS track van de website, boffen toch maar! Ik heb voor deze route, met een uiteindelijke lengte van 16 kilometer, eerst toch maar 21 km moeten lopen, om dit resultaat van een prachtige wandeling te kunnen behalen. Maar je hoort mij niet klagen hoor! Ik heb zeer van het wandelen genoten en het uitzetten van een route is bovendien mijn hobby! Het laatste stuk van de route gaat over een brede lange rechte zandweg verder. Een totaal ander landschap. Hier heeft de ruilverkaveling wel toegeslagen. Toch is het hier ook heerlijk wandelen. De luchtmacht was in dit open gebied met helikopters aan het oefenen in laagvliegen. Best wel een leuk gezicht. Het is heel duidelijk dat de helikopters ook over GPS beschikken, want ze volgden met veel kabaal achter elkaar precies de zelfde route over het open landschap. Daarna volgt nog een stukje wandelen langs een kaarsrechte snelstromende beek. In de beek zijn een aantal natuurlijke vistrappen aangebracht. Dan is de wandeling ten einde en terug gekeerd bij het parkeerterreintje van het Brabants Landschap langs de Oude Grintweg. Ik heb vandaag zeer van mijn tweede wandeling door De Mortelen genoten! Wellicht ga ik proberen om nog eens een nieuwe route door dit werkelijk schitterende gebied uit te zetten!
De Mortelen vormt met 1074 hectare het grootste landschapsreservaat van Noord-Brabant en één van de grotere in Nederland. Door de overvloedige aanwezigheid van water kent de Mortelen planten- en dierensoorten die in de omgeving nauwelijks voorkomen. Dat moerasachtige landschap (mortelen betekent slijk) is te danken aan een leemlaag van ongeveer een meter dik die zich niet ver onder de oppervlakte bevindt. Deze vaste laag voorkomt dat het grondwater snel kan wegzakken in de bodem, zodat de grondwaterstand van nature hoog blijft. Daarnaast heeft het gebied een bijzondere hydrologische relatie met de landerijen aan de zuidkant, tot aan de Oirschotse Heide toe. Het grondwater dat zich daar verzamelt, sijpelt langzaam richting de Mortelen. Daar botst het tegen de schuin aflopende leemlaag en wordt daar uiteindelijk met veel kracht doorheen geperst. Zo verschijnt het als kwelwater aan de oppervlakte van de Mortelen, verrijkt met mineralen die ten goede komen aan de plantengroei. Door deze leemplaat is het gebied al eeuwenlang veel natter dan de omliggende natuurgebieden, waardoor de natuur hier een heel eigen weg heeft kunnen volgen. Het gebied is daardoor ook gespaard gebleven van grootschalige ontginningen en de ruilverkaveling in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw. Gevolg: kleine, bijna schilderachtige agrarische percelen met veel bossen, bosjes, houtwallen, boomrijen, weitjes en akkertjes. Een stukje Brabant zoals het vroeger was. In de bloemrijke graslanden staan soorten als knolsteenbreek en koekoeksbloem, in de schraalste velden zelfs brede en gevlekte orchis en Spaanse ruiter. Het oude "boerengebruiksbos" wordt kleinschalig beheerd (periodiek gekapt), wat gunstig uitpakt voor planten als slanke sleutelbloem en eenbes en voor vlinders als gehakkelde aurelia en kleine ijsvogelvlinder. De Mortel wordt in noord-zuidrichting ruwweg in tweeën verdeeld door de Lopensestraat, die zich op een hoge zandrug bevindt. Ten westen van deze weg, die al in de Middeleeuwen bestond, vinden we een venige grondsoort. Aan de oostkant komt het leem op veel plaatsen aan de oppervlakte. Hier treffen we de kleine, beplante dammetjes aan die ook wel rabatten of bedjes worden genoemd. Dit is een vorm van ontginning die 1645 per decreet werd voorgeschreven door stadhouder Frederik Hendrik.
Het eerste stuk van de wandeling gaat door een bos over een slingerende onverharde weg. Aan de rechterzijde van de wandelweg is een strook bos gekapt. Dat maakt het wandelen hier een heel stuk mooier. Je krijgt al direct een goede indruk van het prachtige open landschap, waar je de rest van de dag door heen zal lopen. Goed zichtbaar is dat het hier ook behoorlijk vochtig kan zijn. In natte perioden kan je De Mortelen dan ook alleen maar met goede waterdichte wandelschoenen betreden. Vandaag viel het echter wel mee. In dit stuk bos hoorde ik voortdurend het geklop van spechten. Vroeger dacht ik dat de vogels tegen de stam klopten voor een smakelijk maaltje, om op deze wijze insecten te voorschijn te laten komen. Nu weet ik echter beter, het is een manier van communiceren tussen de eksters onderling. Maar niet alleen de eksters zijn druk in de weer met het afbakenen van hun territorium en het verleiden van vrouwtjes. Alle vogels in het bos maken luidkeels hun aanwezigheid kenbaar. Een paar vinken waren zo druk bezig met elkaar dat ze mij kennelijk voor een boom aanzagen en bijna op mijn hoofd wilden landen. Het ontluikende voorjaar is toch iedere keer weer een prachtige tijd om in de natuur te zijn. De wandeling voert door landgoed Heerenbeek. Het mooie witte landhuis, voorzien van kasteeltorens op de hoeken, stamt uit 1864 en ligt te midden van het park te pronken in het heldere zonlicht. Het park wordt gedomineerd door een opvallende karartistieke oude grote knoestige boom.
Ik had ondertussen honger van het wandelen gekregen en zag een confortabele bank bij een mooi uitzichtpunt staan. Tijd voor een stop om de inwendige mens te versterken. Een echtpaar dook achter mij vanuit het bos op. Ik had niet gezien dat hier een smal pad het natte loofbos in loopt. Het waren bewoners uit de buurt en kennen hier de weg op hun duimpje, zo vertelde ze mij. Sinds een tijdje hebben ze zich aangesloten bij een vogelcursus. Ze liepen beiden met een grote verrekijker ze sjouwen. Het viel niet mee om al de verschillende vogels, die ze nu vandaag hoorden, uit elkaar te houden. Dat kon ik mij goed voorstellen, want het was een kabaal van je welste in het voorjaarsbos. In de verte zag ik de GPS wandelaar, die van het parkeerterrein vroeg in de ochtend, vanuit een ander diep verscholen bospad te voorschijn komen. Dat moet wel een hele mooie GPS route worden, die hij door De Mortelen aan het uitzetten is! Ik zal toch eens de komende dagen de bekende grotere wandelwebsites op internet in de gaten houden. Het is werkelijk heerlijk om over de kronkelende paden langs deze kleine weilandjes, diep verscholen tussen de houtwallen en strookjes bos, in De Mortelen te wandelen! Het Brabantse Landschap op zijn mooist! Het is vandaag echt een wandeldag van het grote heerlijke genieten.
De wandeling gaat nu een stukje verder over een verharde weg. De landschappen rondom blijven even adembenemend mooi en kleinschalig. Veel verkeer is hier niet zo dat je ongestoord kan blijven genieten van de mooie omgeving. Na circa zevenhonderd meter slaat de route rechtsaf en gaat het over een onverharde landweg dwars door de weilanden verder. De weg is omzoomd met hoge populieren. Het hout van populieren werd vroeger veel gebruikt om klompen van te maken. In het in de buurt gelegen plaatsje Liempde vind je nog een enkele klompenmakerij, waarbij de klompen als werkvoorraad schilderachtig hoog tegen de muur van de klompenfabriek opgestapeld liggen. De wandelroute gaat door een klaphek heen en loopt dan door een weiland verder. Halverwege het weiland ligt een grote diepe waterpoel. Wat een afwisseling in het landschap toch voortdurend! Je komt daarna op het einde van het weiland uit op een werkschuur van het Brabantse Landschap. Bij de schuur is een picknickbank, een informatiepaneel, en een parkeerkeerterreintje, gelegen. Aan de picknicktafel heb ik weer even lekker plaatsgenomen om uit te rusten en een broodje te eten. De parkeerplaats vormt een goede alternatieve startplaats, als je onderweg tijdens het wandelen graag wat in een restaurant zou willen gebruiken. Als je hier vandaan begint met lopen kom je halverwege de wandelroute langs Herberg De Schutskuil, voorzien van een zonnig terras, tapbier en een uitgebreide lunch- en dinerkaart.
Na de werkschuur van het Brabants Landschap gaat de route weer via een klaphek een weiland binnen. Het is heel leuk om zo zonder pad dwars door een weiland te mogen struinen. Het doet avondtuurlijk aan. Avondtuurlijk is ook de grote modderplas aan het einde van het weiland. Koeien hebben er hier maar een bende van gemaakt! Je moet je heel zorgvuldig vlak lang prikkeldraad en bramenstruiken voortbewegen om niet diep in de modder weg te zakken! Met een beetje beleid lukt dat echter prima. Wat verder op heb ik een beetje rond gedwaald om de omgeving en de paden beter te verkennen. Het nadeel van een topografische kaart is dat de actuele situatie niet wordt weergegeven. Op de kaart aangegeven paden kunnen intussen volledig zijn dichtgegroeid of verdwenen. In natuurgebieden kunnen ondertussen nieuwe paden zijn verschenen, die nog niet op de kaart staan aangegeven. Ik loop daardoor tijdens het controleren van de uitgezette wandeling meer kilometers, dan als de GPS track uiteindelijk op de website telt. Dat brengt mij wel op de meest mooie plekjes, en soms loopt er inderdaad een prachtig nieuw natuurpad dwars door een vergeten weilandje, of langs een rustieke houtwal. Je ziet aan de bolle akkers dat het hier in De Mortelen om een heel oud cultuurlandschap gaat en dat het door het eeuwenlang opbrengen van mest uit schapen en koeienstallen zijn huidige bolle karakter heeft gekregen.
Na een klein stukje verharde weg gaat de wandeling door een nat broekbos verder. Water vind je hier nu in De Mortelen genoeg. Een aantal jaren terug stond het in De Mortelen er echter slecht voor. Het gebied dreigde te verdrogen. De grondwaterstand was sterk gedaald. Door het nemen van een aantal maatregelen is dit weer rechtgetrokken. De streek beschikt weer over voldoende water om de bloemen, planten en dieren, die van een hoge grondwaterstand afhankelijk zijn, in stand te houden. Op een gegeven moment wordt de drukke Oude Grintweg overgestoken. Ook hier heb ik daarna weer even gedwaald. Ik vond een nieuwe route die mooier was dan de gene die ik vooraf thuis op de digitale topografische kaart had uitgezet. Wandelaars na mij, die in hun GPS apparaat gebruik maken van de GPS track van de website, boffen toch maar! Ik heb voor deze route, met een uiteindelijke lengte van 16 kilometer, eerst toch maar 21 km moeten lopen, om dit resultaat van een prachtige wandeling te kunnen behalen. Maar je hoort mij niet klagen hoor! Ik heb zeer van het wandelen genoten en het uitzetten van een route is bovendien mijn hobby! Het laatste stuk van de route gaat over een brede lange rechte zandweg verder. Een totaal ander landschap. Hier heeft de ruilverkaveling wel toegeslagen. Toch is het hier ook heerlijk wandelen. De luchtmacht was in dit open gebied met helikopters aan het oefenen in laagvliegen. Best wel een leuk gezicht. Het is heel duidelijk dat de helikopters ook over GPS beschikken, want ze volgden met veel kabaal achter elkaar precies de zelfde route over het open landschap. Daarna volgt nog een stukje wandelen langs een kaarsrechte snelstromende beek. In de beek zijn een aantal natuurlijke vistrappen aangebracht. Dan is de wandeling ten einde en terug gekeerd bij het parkeerterreintje van het Brabants Landschap langs de Oude Grintweg. Ik heb vandaag zeer van mijn tweede wandeling door De Mortelen genoten! Wellicht ga ik proberen om nog eens een nieuwe route door dit werkelijk schitterende gebied uit te zetten!
Downloaden GPS track van de route klik hier
Meer wandelingen op de website http://www.jvanderperk.nl/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten