Wandelen over graskades langs de Dommel en Essche Stroom en over bospaadjes van de landgoederen Zegenwerp en Haanwijk 13 km.

Het gebied waar de riviertjes de Dommel en Essche stroom samenkomen is al sinds mensenheugenis een aantrekkelijk leefgebied. Tussen de moerassige rivierdalen lagen enkele zandruggen waarop bewoning zeer aantrekkelijk was. Dat was al zo in de Romijnse tijd, wat onder meer blijkt uit archeologische vondsten bij Halder. Maar ook in latere tijden moet het hier goed toeven geweest zijn, gezien het grote aantal landhuizen in de omgeving, zoals zegenwerp, bleijendijk en Herlaer. Een heel aantrekkelijk gebied dus om op een wintermaandag 7 december 2009 via een niet al te lange wandeltocht te gaan verkennen. Over de graskades langs de Dommel en Essche Stroom is het heerlijk wandelen. De startplaats van de wandelroute is het parkeerterrein bij het Petrus Dondersplein in Sint-Michielsgestel in Noord-Brabant.

Over de graskades langs de Dommel en Essche Stroom is het heerlijk wandelen. Vanaf de dorpskern van Sint-Michielsgestel maak je een rondwandeling die langs de Dommel naar het Landgoed Zegenwerp met zijn eeuwenoude eiken en beuken leidt. Vandaar steek je via een oude dijk door naar de Essche Stroom die je stroomafwaarts volgt tot het buurtschap Halder, het punt waar de Essche Stroom in de Dommel uitkomt. Daarna steekt de wandeling bij het kasteel Nieuw Herlaer de Dommel over, om na een ronde door het landgoed Haanwijk via de grasdijk langs de Dommel weer naar Sint-Michielsgestel terug te keren. Er valt tijdens deze wandeling heel wat te genieten, maar toch kan het volgens Waterschap De Dommel allemaal nog fraaier. Zo is bij Zegenwerp een vispassage aangelegd, waardoor zeldzame vissoorten de stuw van Sint-Michielsgestel kunnen passeren en weer verder stroomopwaarts kunnen zwemmen. De Essche Stroom mag in de nabije toekomst opnieuw gaan meanderen en in Sint-Michielsgestel worden oevers vol moerasplanten en graslanden langs de Dommel aangelegd.

De Dommel ontspringt ontspringt in Belgie in de buurt van Peer. Op de weg naar uitmonding in de Maas overbrugt de beek een hoogteverschil van 35 meter. Vanaf de Belgische grens zorgen 15 stuwen ervoor dat het water op een bepaald peil blijft. Het water wordt onder andere vastgehouden voor natuur, agrarisch gebruik en om te voorkomen dat houten funderingspalen droog komen te staan en gaan rotten. De stuw in de Dommel bij Sint-Michielsgestel is de twee na laatste voor de monding van de beek. Het peilverschil boven- en benedenstrooms bedragt ruim 1,70 meter. De wandelroute steekt over de stuw de Dommel over om langs de andere zijde van de oever verder te gaan. Een paard in het weiland bij de stuw kwam heel verheugt naar mij toe gegaloppeerd, blij om eens iemand te zien die hem even lekker wilde aanhalen en door zijn manen kroelen. Op het moment toen ik landgoed Zegenwerp betrad begonnen de sirenes, zoals op elke eerste maandag van de maand rond 12:00 uur, te loeien. Ze waren ook daar in de verder stille natuur nog goed te horen. In het landgoed kom je langs de 980 meter lange vispassage, die het voor vissen mogelijk maakt de voor hun onneembare vesting van de 1,70 meter hoge stuw te passeren, om de plekken te bereiken waar ze kunnen paaien en kuitschieten.

Zegenwerp is een klein maar fijn landgoed aan de rand van het Dommeldal. Ik heb hier al eerder gewandeld en vond het toen ook al zo mooi. Al in de 14e eeeuw stond hier een versterkte woning. Het landgoed is in de 19e eeuw ontworpen in Engelse landschapsstijl met statige lanen, glooiende grasvelden en vijvers met grillig verlopende oevers. Het herbergt meer dan honderd jaar oude zomereiken en beuken. Verder is er een eeuwenoud akkercomplex met houtwallen en weiden. Sinds 1982 is het eigendom van Brabants Landschap. Via een aantal brede zandwegen langs houtwallen en door weilanden wordt de Essche Stroom bereikt. Hier loop je lekker verder te wandelen over de grasdijk langs het water. In de winter van 1995 stond het water in dit deel van de Essche Stroom zo hoog dat het door de kades ging sijpelen, waardoor grote gebieden onder water kwamen te staan. Sindsdien zijn de kades flink verstevigd. Na het oversteken van de drukke Vughterweg loop je het gehucht Halder binnen.

Deze oude nederzetting aan het water van de Dommel en de omgeving vormde in de Romeinse tijd al een aantrekkelijk woongebied. In de buurt van het water werd in 1962 een vondst van duizenden Romeinse munten gedaan en in 1973 werd in het gehucht zelf een deel van een Romeinse pottenbakkersoven blootgelegd. Op de brug over de Dommel heb je een prachtig uitzicht over het water en het kortgeleden gerestaureerde kasteel Nieuw-Herlaer. Het kasteel is waarschijnlijk in de late Middeleeuwen gesticht door bewoners van het naburige Oud-Herlaer. Het van oorsprong oudste bouwdeel is de achtkantige toren uit de eerste helft van de 16e eeuw. Het huidige hoofdgebouw dateert van 1701. Het kasteel was sterk in verval geraakt, doch is tussen 2007 en 2008 in opdracht van de nieuwe eigenaar Cor Pijnenburg volledig gerestaureerd. Het ziet er, zo mooi gelegen aan de oever van de Dommel, weer prachtig nieuw uit.

De wandelroute steekt de Dommel over en gaat dan direct links over het graspad van de dijk verder. Je hebt hierbij mooie uitzichten, links over het water en rechts over de vochtige weilanden van landgoed Haanwijk. Haanwijk is ongeveer 110 hectare groot en bevat onder meer een landhuis, bakhuisje, veerhuis en boerderijen. Diverse gebouwen staan op de Rijksmonumentenlijst. Daarnaast kent Haanwijk parkbossen met eeuwenoude bomen, historische dijkjes en de kenmerken van een beekdallandschap.Tijdens de Romeinse tijd was in de omgeving al sprake van bewoning. Bij Halder en Ruimel zijn resten gevonden van Romeinse villa's. Haanwijk ligt in het beekdal van de Dommel en de Essche Stroom. Nu moet je hierbij geen diepe dalen voorstellen zoals in het buitenland. Beekdalen zijn ondiep, maar vaak wel heel breed. Eeuwenlang liepen hier kronkelende riviertjes.

De mens ging wonen op de grens van het lage (hooi)land en de hogere (heide)gronden. Het Dommeldal heeft op een aantal plaatsen natuurlijke hoogteverschillen. Zij zijn ontstaan door windafzettingen en overstromingen. Het landhuis ligt op een oude zandrug. De Dommel scheidt Haanwijk van landgoed Maurick. De akkers kregen door eeuwenlange bemesting een dikke minerale laag. Ook op Haanwijk zijn enkele van dergelijke oude landbouwgronden aanwezig. Nu wordt er ecologisch geboerd. De lager gelegen gebieden liepen nogal eens onder water. Zij waren hoogstens bruikbaar voor hakhout of hooiland. Met behulp van dijkjes hielden de bewoners droge voeten. Menig wandelpad op Haanwijk ligt op een dijk. Het parkbos werd aangelegd in de Engelse landschapsstijl: semi-natuurlijk, met kronkelpaden en onverwachte doorkijkjes. Ineens stuit je op de resten van een zogenoemd sterrenbos: de lanen komen bij elkaar op één punt. Een ding is zeker, je kunt in dit kleine landgoed heerlijk wandelen. De route loopt voor een deel over de smalle paadjes op de begroeide lage dijkjes.

Daarna gaat het weer terug over de Dommel om dan via het graspad over de dijk langs de Dommel verder te lopen naar naar het uitgangspunt in Sint-Michielsgestel. Het uiterlijk van de Dommel binnen de bebouwde kom van Sint-Michielsgestel zal de komende jaren flink veranderen. Gemeente en waterschap werken hier samen aan de totstandkoming van een ecologische verbindingszone. De rivieroevers worden minder steil gemaakt waardoor er ruimte ontstaat voor water- en moerasplanten. Twee oude rivierarmen, die vooral in trek zullen zijn bij amfibieen en libellen, worden in ere hersteld. En op de drogere oeverdelen zijn bloemrijke graslanden voorzien, geschikt voor allerlei vogels en insecten. Een ware groene metamorfose die ik graag in de toekomst tijdens het wandelen door dit mooie gebied wil gaan aanschouwen!

Downloaden GPS track van de route klik hier

Meer wandelingen op de website http://www.jvanderperk.nl/